Floods brought by rains from the southwest monsoon and Typhoon Carina inundate streets in Brgy. Tañong in Malabon City on July 23, 2024. Mark Demayo, ABS-CBN News

MAYNILA — Sa panahon ng sakana tulad ng malakas na ulan o bagyo, mas bulnerable ang mga tao sa sakit.

Ayon sa Centers for Disease Control and Prevention (CDC), mahirap tiyakin kung ano ang mayroon sa isang baha tulad ng:

• • Bumagsak na power lines
• • Human at livestock waste
• • Household, medical, at industrial hazardous waste (maaari itong chemical, biological, o radiological)
• • Coal ash waste na maaaring may carcinogenic compounds tulad ng arsenic, chromium at mercury
• • Mga germs at contaminants na maaaring magdulot ng sakit
• • Mga gamit tulad ng mga sasakyan, lumber, o debris
• • Mga wild o stray na hayop tulad ng rodents at ahas

Hangga't maaari, payo ng CDC na gawin ang mga sumusunod sakaling malakas ang ulan o may bagyo na magdudulot ng pagbaha:

Infographic from CDC. 

Ang exposure sa tubig baha ay maaaring magdulot ng:

• • Impeksyon sa sugat
• • Skin rash
• • Gastrointestinal illness
• • Tetanus
• • Leptospirosis
• • Meliodosis (sa Gulf Coast)

Mga dapat alamin hinggil sa leptospirosis: Ayon sa Department of Health, ang leptospirosis ay sakit na nakukuha mula sa "leptospira" bacteria na mula sa ihi ng daga o iba pang hayop tulad ng kabayo, kambing, aso, baboy, at iba pang hayop.

Maaaring humalo ang ihi ng hayop sa tubig baha o putik na pumapasok sa sugat, bitak sa balat, mata, ilong, at bibig ng tao, kapag lumusong sa baha nang walang proteksyon. 

Mga sintomas ng leptospirosis

• • lagnat
• • pananakit ng kalamnan
• • pagtatae
• • mapula-pulang mga mata sa ilang kaso
• • panginginig
• • sakit ng ulo
• • pantal

Kung hindi maagapan, ang leptospirosis ay maaaring humantong sa pinsala sa atay, hirap sa paghinga, at kamatayan.

Importante na matukoy agad sa loob ng 2 araw kung kinakailangan ng atensyong medikal ang isang taong may sintomas ng leptospirosis.

Narito ang gabay ng DOH sa pagtukoy sa exposure sa leptospirosis. Tandaan na ang pag-inom ng gamot na doxycycline ay dapat may reseta ng doktor mula sa konsultasyon.

Infographic from DOH. 

Narito ang mga kailangan gawin sakaling ma-expose sa tubig baha:

• • Agad na hugasan ng sabon at malinis na tubig ang na-expose na area. Kung walang sabon at malinis na tubig, pwedeng gumamit ng alcohol-based wipes o sanitizer.
• • Tingnan kung may mga sugat at humingi agad ng tulong-medikal
• • Labhan ang mga dahil na nalublob sa baha o sewage water gamit ang mainit na tubig at detergent bago ito gamitin
• • Diin ng CDC, mahalagang protektahan ang iyong sarili sa sakit at magtamo ng sugat at mayroon silang ilang pointers kung ano ang gagawin ukol dito:

Iwasang magtamo ng mga sakit: Maaaring makasugat ang tubig baha kung may mga matutulis na bagay ito tulad ng glass o metal fragments. Agad na agapan ng first aid kung masugatan ang isang tao, humingi rin ng tulong sa mga kinauukulan laluna kung kontaminado ang tubig ng tae, lupa, o laway.

Iwasan ang impeksyon ng mga bukas na sugat at rashes: Maaaring magdulot ng impeksyon kung may mga bukas sa sugat at rashes ang isang tao. Narito ang mga tips para maprotektahan ang iyong pamilya at sarili:

• • Iwasan ang exposure sa tubig ulan kung may bukas sa sugat
• • Takpan at siguraduhing malinis ang bukas na sugat ng waterproof na bandage para mabawasan ang risk ng impeksyon
• • Panatilihing malinis ang mga bukas na sugat sa pamamagitan ng paghuhugas nito gamit ang sabon at malinis na tubig
• • Kung may pamumula, pamamaga, o tagos ang bukas na sugat, humingi na ng atensyong medikal kung may foreign object tulad ng (lupa, kahoy, metal, o iba pang bagay) na nakakabit sa bukas na sugat, Kung ang sugat at nasa special risk of infection tulad kagat ng aso o sugat mula sa maduming gamit, at kung ang lumang sugat at nagpapakita ng sintomas na ito ay may impeksyon tulad ng paglala ng sakit at pangangalay, pamamaga, pamumula, nanghihina, at lagnat.

Alagaan ang sarili at mahal sa buhay laban sa diarrheal dieseases: Ang tubig baha ay maaaring kontaminado ng sewage at ang pagkain o pag-inom nito ay magdulot ng diarrheal disease tulad ng E. coli o Salmonella infection. Narito ang mga paraan para maiwasan ito:

• • Hugasan ang kamay matapos magkaroon ng contact sa tubig baha at bago kumain.
• • Huwag hayaan ang mga bata na maglaro sa tubig ulan.
• • Huwag hayaan ang mga bata na maglara ng mga laruang kontaminado ng tubig ulan. Siguraduhing i-disinfect ang mga laruan bago gamitin.
• • Huwag maligo sa tubig ulan na maaaring kontaminado ng sewage o toxic chemicals. Kasama rito ang mga anyong tubig na kontaminado ng tubig ulan.
• 
  

Protektahan ang sarili sa kagat ng hayop o insekto: Maaaring ma-displace ang mga hayop sa panahon ng tag-ulan, iwasan ang contact sa mga hayop upang maiwasang makagat ng mga ito.

Maging alisto sa posibleng kontaminasyon ng kemikal ng tubig ulan: Ang mga kemikal ay maaaring manggaling mula sa mga naanod mula sa kanulang storage spots. Narito ang ilang tips para maiwasan ito:

• • Huwag galawin ang mga propane tanks dahil maaari itong magdulot ng sunog o pagsabog. Sumangguni agad sa mga kinauukulan tulad ng police o fire department kung makakita nito.
• • Maging maingat sa pagtanggal ng car batteries. Gumamit ng insulated gloves at iwasang maging in-contact sa asidong mula sa sirang car batteries.

Iwasan ang mga electric hazards sa loob at labas ng bahay at gawin ang mga sumusunod:

• • Patayin ang electrical power at mga natural gas o propane tanks sa iyong bahay para maiwasang makuryente o ang anumang pagsabog
• • Huwag hawakan ang mga nalaglag na power line. Tumawag sa mga kinauukulan para maayos ito.
• • Huwag dadaan sa mga baha na may nakabagsak na power lines.
• • Kung may nakuryente, agad na tumawag sa mga kinauukulan para humingi ng saklolo.